Hoe de lockdown onze weerstand heeft beïnvloed

Meer afstand, minder contact en eindeloos onze handen wassen: we doen het al ruim een jaar om coronabesmettingen tegen te gaan. Ook andere virussen dragen we minder snel over. Is onze weerstand daar lui van geworden? En zo ja, kunnen we daar iets aan doen?

Onze weerstand, of immuunsysteem, is het vermogen van het lichaam om zich te beschermen tegen bacteriën en virussen die in ons lichaam komen. Een van de 'wapens' die het immuunsysteem gebruikt is de vorming van afweerstoffen, legt immunoloog Harry Wichers van Wageningen University & Research uit. Gedurende het leven bouwt het lichaam een reservoir van antilichamen op.

"Daar is ook het hele principe van vaccins op gebaseerd. Je wordt geprikt met bijvoorbeeld een doodgemaakt virus. De volgende keer dat dat virus binnenkomt, denkt het immuunsysteem: hé, dat heb ik al gezien, daar ga ik nu sneller mee aan de slag."

Het immuunsysteem heeft een sterk geheugen

Het afweersysteem van kinderen is nog "tamelijk naïef" en moet nog heel veel leren. Wichers: "Dat gebeurt door bacteriën en micro-organismen, zoals darmbiota, maar ook in de huid, mond, neusholte, overal. Dat gaat via de eigen omgeving, dus broertjes en zusjes die kusjes geven, ouders die voeden. En via de eerste vaccinaties."

De immunoloog maakt zich niet zo veel zorgen over de invloed van de hygiënische maatregelen op de weerstand van kinderen: die bouwt zich toch niet op door iets als handen schudden. En wat volwassen betreft: de relatief korte duur van de hygiënische maatregelen weegt niet op tegen het geheugen dat het immuunsysteem in de loop der jaren heeft opgebouwd. 

Daar sluit gezondheidswetenschapper Maaike de Vries zich bij aan. "Het immuunsysteem heeft het misschien wat rustiger, maar komt nog steeds in aanraking met bacteriën en virussen. We gebruiken handgels en houden afstand, maar leven niet in een volledig steriele wereld."

Van De Vries mogen de handgelletjes wel weer in de kast als ze niet meer nodig zijn. "Ze doden namelijk ook de goede bacteriën."

De indirecte gevolgen van de lockdown

Andere maatregelen hebben meer (indirect) effect op onze weerstand, blijkt uit onderzoek van het RIVM naar onze leefstijl tijdens corona. De Vries: "Een aanzienlijk deel van de mensen is tijdens de lockdowns ongezonder gaan leven: minder bewegen, ongezonder eten, meer roken. Een ongezonde leefstijl beïnvloedt de weerstand, en houdt verband met een ongunstiger beloop van corona, waar vaak zaken als overgewicht en onderliggend lijden een r

De gezondheidswetenschapper benadrukt ook de mentale effecten van de lockdown. "Dat ongezond eten en veel zitten ongunstig zijn voor de afweer weten we wel. Maar ook belangrijk zijn de stress en eenzaamheid die mensen ervaren door de maatregelen. Denk bijvoorbeeld aan iemand die alleenstaand is, niet naar werk kan en vrienden minder kan zien, of eenzame ouderen."

Zo boost je de weerstand

Met betrekking tot het op peil houden van de weerstand in coronatijden gelden volgens De Vries en Wichers de geijkte adviezen: gezond eten, voldoende rust en ontspanning, genoeg slapen en goed bewegen.

Goed bewegen is volgens Wichers "matig bewegen": minstens dertig minuten per dag, liefst ook aan één stuk door, en met sporten ernaast. Héél veel bewegen, zoals topsporters doen, werkt averechts. "Door die ontzettende inspanning gaat alle energie naar je spieren en niet naar je immuunsysteem, wat een behoorlijke energievreter is. Dat creëert een window voor infecties."

Een tandje lager is dus gunstiger voor de weerstand. "Ga altijd even naar buiten, op de fiets of een rondje door het park. Zeker nu, om ook meer vitamine D binnen te krijgen."